Przenieśmy się więc do Irlandii - wyspy świętych. Tutaj, u zarania dziejów spotykamy trzy niezwykłe kobiety, z których zwłaszcza ta pierwsza - Św. Brygida stała się święta której kult rozprzestrzenił się wszędzie tam gdzie istniały wspólnoty celtyckie.
Irlandia chrześcijańska - widok z Cashel Rock
Początki literatury w języku iryjskim notuje się przed 600 rokiem. Pozostaje ona pod silnym wpływem łaciny i formą literacką która z tamtego okresu jest najbardziej znana jest literatura hagiograficzna. Pierwsze teksty w tym gatunku związane są właśnie z św. Brygidą.
Przyjmuje się więc iz najstarszym tekstem hagiograficznym jest Żywot - tzw. II pióra Cogitosusa tekst pisany prozą w łacinie, autor był mnichem z Kildare oraz anonimowy Żywot - tzw. I, przypisywany czasem biskupowi Ultanowi.
Pozostałe źródła na podstawie których odtwarzane jest życie św. Brygidy to zachowany hiberno-łaciński hymn dedykowany Brygidzie i zwany tradycyjnie Hymnem Ultana oraz dzieło nieznanego autora znane pod staro-iryjskim tytułem Bethu Brigte pisane po łacinie z silnymi naleciałościami iryjskimi.
Przyjmuje się , ze najstarsze dokumenty związane z Brygidą pochodzą spod pióra siedmiowiecznych duchownych - biskupa Ultana z Dal Conchobair i Ailerana Mądrego z Clonard Wspólną cechą tych wszystkich dokumentów jest przekazanie wielu zwyczajów związanych z Irlandią przedchrześcijańska. Nie można bowiem zapominać że nadal jest to kraj w którym nowa religia dopiero zaczyna zakorzeniać się.
Jest to jednak bardzo szczególne pisarstwo gdyż nie tylko historycznie związana jest z okresem przełomu, ale także, że dotyczy kobiety, która odgrywała pierwszoplanową rolę w życiu kościelnym Irlandii, a później - m.in. także dzięki autorom tych Żywotów - została uznana za drugiego - obok Patryka - patrona Irlandii.
Żywoty opisują życie św. Brygidy jako ciąg podróży. Na ich podstawie można wyodrębnić takie 3 główne podróże.
1. Pierwsza podróż - narodziny i młodość - Północny Leinster -Południowy UiNeill - Connacht - Munster - Północny Leinster
2. Druga podróż - poświęcenie i życie dojrzałe - PółnocnyLeinster - Mide - Tethbae - Mag Breg (Południowe Ui Neill) - Cell lasre (Północny Leinster)
3. Trzecie podróż - Kildare - Mag
Głównym miejsce pobytu św. Brygidy był klasztor w Kildare w którym pełniła funkcję opatki. Nie był to jedyny klasztor w którym kobieta pełniła tak znaczącą funkcję. Rola opatek była tak doniosła że wzgledu na monastyczny charakter Kościoła celtyckiego Taka struktura miała swój związek z tym iz w Irlandii brak było miast w "normalnym" antycznym znaczeniu. Gospodarka i życie społeczne Irlandii miało czysto wiejski - agrarny charakter, niepodzielnie panowały też tradycyjne struktury rodowo-plemienne. Ruch monastyczny najszybciej przystosował się do tych struktur i najbardziej odpowiadał mentalności iryjskiej. Stąd też tak wielkie znaczeniu klasztorów a zarazem opatów. Większe niż biskupów którzy bardzo często poza czysto religijnymi kwestiami nie posiadali większego autorytetu.
Z tego też powodu tak niezwykła była rola kobiet występujących w roli opatek. Oprócz Kildare w prowincji Leinster było to klasztory:
Killeedy - prowincja Munster - opatka św. Ita
Killevy - prowincja Meath - opatka św. Darerka
Clonbvoney
Kilrainy - opatka siostra Finiana z Clonard.
Katedra św. Brygidy w Kildare
Kildare jest najbardziej znanym kompleksem klasztornym w Irlandii zalozonym przez kobietę. Powstał około 500 roku jako kościół episkopalny- a więc jako siedziba biskupa. Kildare było położone w dolinie Liffey, w północnym Leinsterze blisko centrum dynastycznej władzy symbolizowanej przez ufortyfikowane wzgórze w Ailenn i mniejsze w Naas i Rathangan. Dynastia Ui Dunlainge ustanowiła tam w VII wieku hegemonię nad Leinsterem.
Faelan mac Colmainkról Leinster był główna jej postacią, a jego brat Aed Dub mac Colmain - zm. 639 arcybiskupem Kildare i całego Leinsteru. Oengus syn Aed Find mac Colmaina jest również później opatem Kildare. Czasy gdy w Kildare rządzi opat i biskup będący synem króla Leinster opisuje Cogitosus autor Żywota sw. Brygidy. Pisze także że Kildare było głową prawie wszystkich kościołów Irlandii, a jego biskup arcybiskupem Irlandii czczonym wraz z Brygidą przez wszystkie opactwa Irlandii.
Nazwa Kildare pochodzi od iryjskiego Cill dara - kościół dębu. Najprawdopodobniej w tych okolicach znajdowało się pogańskie sanktuarium w którym rósł święty dąb. Na podstawi legend sądzi się, że był to klasztor podwójny dla kobiet i mężczyzn, Brygida była opatką sprawującą zwierzchność także nad męskim klasztorem. Zjawisko podwójnych klasztorów było znane w początkach chrześcijaństwa, ale ewenementem było sprawowanie funkcji opata przez kobietę. Zachowane Żywoty pozwalają na domniemanie iż Klasztor Kildare nie był tylko siedzibą kościoła episkopalnego ale mógł przewodzić konfederacji klasztorów co mogło spowodować że jurysdykcji biskupa Kildare podlegało duża część Irlandii.
W tzw. Book of Angel księdze pochodzącej z ok. VII wieku włączonej do przypisywanej św. Patrykowi księdze Book of Armagh znajduje się tekst zgodnie z którym obszar będący pod wpływem Kildare a więc sw. Brygidy miał być zwolniony z podległości św. Patrykowi:
"O mea Brigita, paruchia tua in provincia tua apud reputabitur monarchiam tuam: in parte autem orientali et occidentali dominatu in mea erit".
Manuskrypt Book of Armagh przechowywany w Trinity College w Dublinie
Pewnego rodzaju potwierdzenie tj praktyki możemy znaleźć w Żywocie I św. Brygidy w ktorym znajdujemy się opis spotkania św. Brygidy z sw. Patrykiem - bez wątpienia nieautentyczny.
Święta, otoczona dwoma biskupami i "dziewczetami", udaje sie do niego, spotyka go w trakcie jakiegoś zgromadzenia biskupów, które akurat dyskutuje "bardzo ważna kwestię", czy mianowicie niewiasta utrzymująca, że ma dziecko z jednym z otaczających Patryka biskupów, mowi prawdę czy kłamie. Brygida rozstrzyga wątpliwości, sprawiając, że niemowlę samo powiedziało, jak się sprawa przedstawia. Patryk zwraca Brygidzie uwagę, iż nie powinna nigdy podróżować bez towarzystwa osoby duchownej i wyznacza jednego z kapłanów na jej woźnicę. Przez pewien czas Brygida i Patryk, każdy ze swoim orszakiem, podróżują przez tę samą okolicę, nic więc dziwnego, że pewnego razu zdarzyło się, że ponownie spotkali się w jakimś kościele. Cud sprawił, że "oba ludy, Patryka i Brygidy, mogły się równocześnie posilić". Wtedy to padają znamienne słowa z ust Patryka:
" Tu et ego aequales sumus" - "Ty i ja jesteśmy sobie równi".
W tenn oto sposób Brygida i Patryk podzielili się władzą nad chrześcijańską Irlandią .
Z postacią św. Brygidy związana jest także pewna ciekawa instytucja pochodząca jeszcze z czasów pogańskich. Jest to osoba która była okreslana jako Anamchara - określenie to oznaczało kogoś kto jest kimś więcej niż przyjacielem, dosłownie jest to przyjaciel duszy. Najczęściej był to starszy, doświadczony mnich, który pełnił rolę powiernika, duchowego przewodnika. Irlandzkie żywoty świętych pokazują jak wielką wagę przywiązywano do tego rodzaju duchowej opieki i nauczania. Istniało nawet powiedzenie, że "człowiek bez duchowego przyjaciela jest ciałem bez głowy. Najbardziej znanym przykładem osoby która pełniła rolę Anamchara był św. Finnian - był on anamcharą św. Kierana.
Taką rolę spełniały także kobiety. Anamcharą była także św. Brygida czy też św. Ita.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz