Kilkakrotnie cytowałem teksty penitencjarzy irlandzkich dotyczących konkretnych grzechów. Tym razem proponuję zapoznać się z tekstem Księgi pokutnej zwanej też Penitencjałem Kolumbana.
Penitencjał uważany jest na najwcześniejszą księgą pokutną znaną i używaną ka kontynencie europejskim. Do tej pory bowiem Kościół kontynentalny nie znał praktyki wielokrotnej i niejawnej praktyki pokutnej będącej praktyką Kościoła iroszkockiego. Do tej pory bowiem znana była tylko jednorazowa i to publiczna praktyka pokutna. Nic dziwnego że często decyzje o chrzcie odkładano dosłownie na koniec życia.
Wraz z przybyciem mnichów irlandzkich na kontynent praktyka ta uległa zmianie. W związku z praktyka wielokrotnej spowiedzi powstała więc potrzeba stworzenia swoistego katalogu grzechów oraz wykaz kat za konkretne przewinienia. Księgi pokutne miały więc za cel ułatwienie pracy duszpasterskiej kapłanom i biskupom. Tworzenie ksiąg było jedną z najbardziej charakterystycznych cech monastycyzmu irlandzkiego i wraz z św. Kolumbanem penitencjały pojawiły się w Europie.
Księga pokutna (Penitencjał)
A
1. Prawdziwa pokuta winna być odprawiona nie przez samo jej dopuszczenie, ale przez przeżycie z żalem. Ponieważ jednak słabość wielu, by nie powiedzieć wszystkich, ją narusza, trzeba dobrze znać wymiar pokuty. Święci ojcowie zatem przekazali nam porządek dotyczący pokuty tak, by wedle wielkości winy ustanawiany był też czas trwania pokuty.
2. Jeśli przeto ktoś zgrzeszył w myśli, to znaczy chciał zabić człowieka albo dopuścić się [z nim] grzechu nieczystości, albo okraść [go], albo skrycie zrujnować i spoić, albo chociażby zranić kogoś czy opuścić, bądź też pragnął uczynić coś podobnego do tych rzeczy i w sercu gotów był to spełnić, niech za większe [występki] przez pół roku, za mniejsze przez czterdzieści dni o chlebie i wodzie czyni pokutę.
3. Jeśli ktoś popełnił grzech ciężki, to znaczy dopuścił się mężobójstwa albo grzechu sodomii, niech pokutuje przez dziesięć lat; jeżeli ktoś dopuścił się grzechu nieczystości tylko raz, niech pokutuje przez trzy lata jako mnich, jeśli częściej - przez siedem lat. Jeśli odszedł i złamał śluby, ale co prędzej pełen skruchy powrócił, niech czyni pokutę przez trzy czterdziestnice, jeśli zaś powrócił dopiero po latach - niech pokutuje przez trzy lata.
4. Jeśli ktoś dopuścił się kradzieży, niech przez rok czyni pokutę.
5. Jeśli ktoś dopuścił się krzywoprzysięstwa, niech przez siedem lat czyni pokutę.
6. Jeśli ktoś zranił swego brata aż do krwi podczas sprzeczki, niech pokutuje przez trzy lata.
7. Jeśli ktoś upił się i wymiotował, albo przejadł się i wskutek tego zwymiotował hostię, niech pokutuje przez czterdzieści dni. Jeśli zaś zmuszony był zwymiotować hostię z powodu choroby, niech pokutuje przez siedem dni. Jeżeli zaprzepaścił samą hostię niech pokutuje przez rok.
8. Jeśli ktoś splugawił siebie samego, a jest młodszy, niech przez rok czyni pokutę.
9. Jeśli ktoś świadomie złożył fałszywe świadectwo, niech przez dwa lata czyni pokutę, wraz z utratą tej rzeczy lub przywróceniem [do dawnego stanu].
10. Tyle o przypadkach szczególnych, teraz zaś o rzeczach drobnych [dotyczących] złych nawyków.
11. Kto spotwarza albo chętnie słucha spotwarzającego, niech trzykrotnie czyni pokutę, jeśli dotyczy to przelożonego, niech pokutuje przez siedem dni.
12. Kto z powodu pychy znieważył swego przełożonego albo regułę, niech będzie wypędzony za drzwi, chyba że natychmiast wyzna: "Żałuję tego, co powiedziałem", jeśli zaś nie upokorzy się wystarczająco, niech przez czterdzieści dni czyni pokutę, ponieważ jest dotknięty chorobą pychy.
13. Gadatliwy niech będzie ukarany milczeniem, niespokojny pokorą, łakomy postem, leniwy czuwaniem, zuchwały więzieniem, odstępca wygnaniem. Każdy niech poniesie karę zgodnie z tym, na co zasłużył, aby sprawiedliwy żył sprawiedliwie.
Penitencjał ma wyrażnie zaznaczone jakby dwie części. Krótszą p. 1-12 i dłuższą p. 13-44. Część uczonych twierdzi że część pierwsza - A jest jakby skrótem częśc dłuższej - B. Cechą charakterystyczną części pierwszej jest brak zróżnicowania kar - nie mają znaczenia okoliczności popełnienie danego wykroczenia oraz nie wspomina się o tym kto ma nadzorować i stwierdzić wykonanie pokuty. Natomiast w części B bardzo często wymienia się osobę duchowną - kapłana lub biskupa - jak tego kto nadzoruje wykonanie pokuty. Można więc stwierdzić także że być może część B jest późniejsza i była odpowiedzią na rozrastanie się wspólnoty klasztornej nadzorowanej przez Kolumbana. Najprawdopodobniej to on połączył - być może wcześniejszą część A wraz z zredagowaną przez siebie częścią B w jedną Księgę pokutną. Pewne zwroty zaczerpnięte z Penitencjała znajdujące się w stworzonych przez Kolumbana Regułach klasztornych pozwalają na stwierdzenie iż to właśnie Penitencjał był pierwszym dokumentem regulującym życie wspólnoty tworzącej się przy Kolumbanie.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz