Nie będę tutaj omawiał dziejów długiego jak na tamte czasy pontyfikatu chociaż jest on wyjątkowy. Po raz pierwszy bowiem pojawia się zjawisko które zostanie określone jako cezaropapizm - władza kościelna znajduje się na tym samym poziomie co władza polityczna, wykorzystując pomoc władzy świeckiej w egzekwowaniu orzeczeń dotyczących sfery duchowej. Istotniejsze wydaje się jednak to co stało się na poziomie kościelnym.
Kościołem, a zwłaszcza jego wschodnią częścią wstrząsały rozliczne herezje z arianizmem na czele. Damazy usilnie zabiegał o zachowanie jedności kościelnej i juz na początku swojego pontyfikatu na zwołanych w Rzymie synodach w roku 368 i następnie w 372 roku doprowadził do tego że biskupi Zachodu jednomyślnie zaakceptowali nicejskie wyznanie wiary oraz dokonano depozycji biskupów ariańskich. Inaczej wyglądała sytuacja na Wschodzie. Tutaj kwitł popierany przez cesarza Walensa arianizm. Nie znając zbyt dokładnie sytuacji na Wschodzie Damazy popełnia błędy, co owocuje wyrzutami pod jego adresem jakie wypowiedział chociażby najbardziej zdecydowany przeciwnik arianizmu jakim był św. Bazyli.
Pomimo tych problemów zasługą Damazego połączoną z poczuciem utrzymania jedności wiary było ogłoszenie na synodzie jaki odbył się w Rzymie w r. 382 tzw. Tomus Damasi. W dokumencie tym w 24 kanonach zgromadzeni na synodzie biskupi pod przewodnictwem Damazego po wstępnym przytoczeniu tekstu nicejskiego wyznania wiary, potepiają wszystkie ówczesne herezje. Tekst możemy znaleźć tutaj:
http://jednoczmysie.pl/wp-content/uploads/2013/02/breviarium_-fidei.pdf
Damazy był świadomy, że różnice teologiczne pomiędzy Wschodem a Zachodem zaczynają się pogłębiać, stąd też chciał uczynić stolicę rzymską punktem odniesienia dla wszystkich chrzescijan w kwestiach doktrynalnych. Stąd też coraz częściej zaczyna wypowiadać się autorytatywnie przeciwko wszelkim odstępstwom od jedności wiary - przykładem tego jest cytowany powyżej dokument synodu rzymskiego.
Największym jednak wyzwaniem dla Damazego była kwestia odniesienia się do treści kanonu uchwalonego przez biskupów zgromadzonych w Konstantynopolu w roku 381. Sobór został zwołany przez cesarza Teodozjusza, pierwotnie jako synod biskupów wschodnich, bez pretensji do powszechności. Głównym celem były kwestie dyscyplinarne a także ponowne zaakceptowanie Credo nicejskiego. Damazy nie uczestniczył w obradach Soboru ani też nie posłał tam swoich przedstawicieli, niemniej otrzymał uchwalone na nim postawienia wraz listem uczestników synodu, w którym informują papieża o postanowieniach Soboru i podają interpretację niektórych sformułowań wyznania wiary.
W odpowiedzi na postanowienia Soboru papież zwołuje na rok nastepny synod w Rzymie ma którym w cytowanym już Tomus Damasi, potępiono wszystkie herezje, a następnie odniesiono się do uchwalonego na Soborze kanonu III, o następującym brzmieniu:
"Biskup Konstantynopola powinien mieć honorowe pierwszeństwo po biskupie Rzymu, ponieważ to miasto jest Nowym Rzymem".
Wniosek z tego kanonu nasuwa się więc jednoznaczny - prymat papieski zdaniem biskupów reprezentujących wschodnią część imperium na decyzjach synodu, a nie na osobie papieża. Oto jak przedstawia reakcję papieża w swoim opracowaniu ks. Krzysztof Tyburkowski:
"Tak sformułowany kanon był oczywiście nie do przyjęcia przez Rzym, ponieważ wprowadzał do argumentacji teologicznej niebezpieczną zasadę politycznego znaczenia. Do tego momentu bowiem w strukturze kościelnej Konstantynopol był podporządkowany metropolii w Heraklei, teraz natomiast pretendował do bycia drugą po Rzymie stolicą biskupią, nie opierając się, z teologicznego punktu widzenia, na żadnym logicznym rozumowaniu. Z drugiej strony, gdyby zgodzono się na tego typu argumentację, to również prymat Biskupa Rzymu można byłoby uzasadniać politycznym znaczeniem miasta, które przecież było siedzibą imperatora. Takie wywody mogły więc nasuwać wniosek, że gdyby cesarz zechciał przenieść się na stałe do Konstantynopola, albo do jakiegokolwiek innego miasta, za nim musiałby iść także prymat kościelny. Rzym w swojej argumentacji prymatu nigdy nie brał pod uwagę osoby imperatora, ale zawsze odwoływał się do apostoła Piotra - skały, na której Chrystus zbudował swój Kościół".
Reakcja Damazego była zdecydowana i po raz pierwszy w dziejach oparta na jasno wyrażonym przekonaniu o tym że prymat papieski jest nierozerwalnie związany z osobą apostoła Piotra i może opierać się wyłącznie na teologicznym uzasadnieniu. Mówi o tym następny fragment decyzji podjętych na synodzie w Rzymie w roku 382:
[III.] Powiedziano też (o prymacie i stolicach patriarchalnych)
[1] Po wszystkich wyżej podanych przez nas pismach prorockich, ewangelicznych i apostolskich, na których z łaski Bozej założony został Kościół katolicki, uznaliśmy za konieczne dodać i to, że chociaż powszechne kościoły katolickie rozlane po świecie są jedną komnatą Chrystusa, to jednak święty Kościół rzymski posiada pierwszeństwo wobec pozostałych kościołów nie na podstawie konstytucji synodalnych, ale otrzymał prymat z ust Pana naszego i Zbawiciele, który mówi w Ewangelii: "Ty jesteś Piotr, i na tej skale zbuduję mój Kościół, i bramy piekielne go nie przemogą; i tobie dam klucze królestwa niebios; i cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, i cokolwiek rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie" - Mt 16,18-19.
[2] Dołącza się także towarzystwo błogosławionego Pawła Apostoła, naczynia wybranego, który nie w innym czasie, jak bają heretycy, ale w jednym czasie i w tym samym dniu został uwieńczony, umierając chwalebną śmiercią z Piotrem w Rzymie za cesarza Nerona; na równi wspomniany Kościół rzymski poświęcili Chrystusowi Panu i swoją obecnością oraz zwycięstwem godnym czci dają pierwszeństwo wobec wszystkich innych miast na całym świecie.
[3] Pierwsza jest Piotra Apostoła stolica Kościoła rzymskiego (Est ergo prima Petri apostoli sedis Romanae ecclesiae) , "który nie ma skazy ani zmarszczki, ani niczego podobnego" -Ef 5,27.
Druga jest stolica Aleksandrii, uświęcona imieniem błogosławionego Piotra przez Marka jego ucznia i ewangelistę; on to skierowany przez Piotra Apostoła do Egiptu, głosił słowo prawdy i poniósł chwalebne męczeństwo.
Trzecia pod względem czci jest stolica Antiochii błogosławionego apostoła Piotra, ponieważ tam właśnie mieszkał zanim przybył do Rzymu, tam też po raz pierwszy pojawiło się imię chrześcijan dla nowego ludu.
Po raz pierwszy w argumentacji biskupów Rzymu pojawia się tutaj określenie "stolica apostolska" - "sedes apostolica" - od tej pory jest to oficjalne określenie Rzymu jako siedziby papieży. ( Formalnie powyższe określenie po raz pierwszy zostało użyte w r. 354 przez papieża Liberiusza w liście do biskupa Euzebiusza z Verecelli ..."nullo genere a consoetio Sedis Apostolicae discrepasti" , tym niemniej dopiero od Damazego powyższe sformułowanie pojawia się w powszechnym użyciu).
Jak widzimy Damazy stwierdza kategorycznie iż prymat Rzymu nie jest owocem ludzkich decyzji, gdyż wtedy byłby tylko stolicą w znaczeniu politycznym, a więc można przenięść wtedy stolicę do jakiegokolwiek innego miasta, ale jest to decyzja która pochodzi od Chrystusa i z tego powodu Rzym pozostaje na zawsze teologiczną stolicą chrześcijaństwa i to jest właśnie źródłem prymatu.
Począwszy więc od Damazego Rzym w sposób jednoznaczny określił swoją pozycję w chrześcijaństwie. Od tej pory rozpoczyna się budowanie prymatu i związana z tym centralizacja.
Teksty zaczerpnięte z: Dokumenty Soborów Powszechnych t. 1 - wyd. WAM Kraków 2003, s. 72
Acta Synodalia 381-431 - wyd. WAM Kraków 2010, s 33
Krzysztof Tyburkowski - Wkład Damazego w umocnienie władzy papiestwa w:
Vox Patrum t. 46-47, wyd. KUL Lublin 2005, s. 211 - 221
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz